Буйрак усти безлари [glandula syprrenalis] – одам ва умуртқали ҳайвонларнинг ички секреция бези; иккала (ўнг ва чап) буйрак устида жойлашган жуфт без (номи шундан келиб чиққан). Унинг олди, орқа ва пастки юзалари фарқ қилинади, оғирлиги 3-5 г. Буйрак усти безлари ташқи – пўстлоқ қавати (адренокортикал без) ва ички – мағиз қавати (адренал без)дан иборат. Ҳар иккала қават тузилиши ва вазифаси алоҳида бўлган ички секреция безлари ҳисобланади. Пўстлоқ қавати кимёвий тузилишига кўра стероидлар қаторига кирадиган, таъсири жиҳатдан фарқ қиладиган 3 хил гормон ишлаб чиқаради, ширалари қонга шимилади. Минералокортикоидлар (альдостерон, кортикостерон, дезоксикортикстерон] – минерал алмашинувини бошқаради, буларнинг энг фаоли альдостерон организмда сув-туз алмашинуви жараёнига таъсир этади. Г люкокортикоидлар дан гидрокортзон оқсил, ёғ ва карбонсув алмашинувида қатнашади, организмнинг касалликка қаршилик кучини ошириб, яллиғланишнинг тез тузалшига олиб келади. Буйрак усти безлари пўстлоқ қаватининг жинсий гормонлари – андрогенлар ва эстрогенлар жинсий безлар фаолиятини бошқаради, болалик даврида жинсий аъзоларнинг ривожланишини таъминлайди; балоғат ёшига етганда бу гормоннинг аҳамияти камаяди. Буйрак усти безлари мағиз каватида адреналин ва норадреналин гормонлари ишланади. Улар нерв охирларига таъсир этиб, юрак-томир тизими ишини тартибга солиб туради. Буйрак усти безларининг шикастланиши турли касалликлар (масалан, Бронза касаллигига олиб келади. Буйрак усти безлари фаолиятини нерв тизими ва бош мия пўстлоғи идора этади.
